Nederlandse Natuurkundige Vereniging

De Physicaprijs 2015 is op 10 april uitgereikt aan Marileen Dogterom tijdens FYSICA 2015 op de TU/e. De penningmeester van Stichting Physica, Piet Mulders, hield de laudatio en overhandigde haar de prijs. Vervolgens sprak zij de Physicalezing met als titel 'Physics of Life in 2015' uit. Marileen Dogterom is een expert van wereldformaat in experimentele celbiofysica. Zij is een van de pioniers geweest die er mede voor heeft gezorgd dat het enkel-molecuulbiofysica-onderzoek in Nederland wereldwijd nu zeer hoog staat aangeschreven. De afgelopen vijftien jaar is in Nederland een heel nieuwe generatie natuurkundigen actief geworden in de biofysica. Marileen heeft hierbij gefunctioneerd als rolmodel voor vele jonge wetenschappers. Marileen Dogterom is verbonden aan de TU Delft, zij is voorzitter van de jonge afdeling Bionanoscience, die werkt op het grensgebied van nanofysica en celbiologie.

Haar centrale onderzoeksrichting is het begrip van het mechanisme waarmee eukaryotische cellen (onder andere plant- en diercellen) zich organiseren, zodat ze succesvol kunnen delen. Tijdens die celdeling wordt de structuur van de cel gereorganiseerd en moeten de netgekopieerde chromosomen netjes in twee groepen worden verdeeld, waarna twee dochtercellen worden gegenereerd. Dit indrukwekkende proces wordt gerealiseerd door een verzameling eiwitmachines: microtubuli worden bijvoorbeeld opgelijnd om de chromosomen in het delingsvlak te verzamelen en als de deling wordt ingezet helpen deze buisjes om de chromosomen met motoreiwitten opzij te trekken naar de twee dochtercellen. Door minimale experimentele modelsystemen te bouwen, heeft Marileens groep belangrijke bijdragen geleverd aan het begrip van de organisatorische principes van dit cytoskelet. Haar langetermijndoel is het bouwen van een kunstmatige cel. Het fundamentele onderzoek is van essentieel belang voor toekomstige doorbraken in de gebieden voeding en gezondheid.

Jaarlijks wordt de Physicaprijs uitgereikt aan een eminente, in Nederland werkzame natuurkundige. De prijs wordt na consultatie van diverse vertegenwoordigers van de natuurkundegemeenschap in Nederland door de voorzitters van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging en de Stichting Physica toegekend. 

In het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde wordt in de edities van maart en mei 2015 aandacht besteed aan het werk van Marileen Dogterom.

Nick Van den Broeck van Universiteit Antwerpen heeft de Young Speakers Contest tijdens FYSICA 2015 gewonnen. Het publiek gaf de meeste stemmen aan zijn presentatie getiteld 'Nano-optics shines light on the quest for metallic hydrogen'. Nick Laan (UvA) en Ivo van Hooijdonk (TU/e) waren medefinalisten die ook goed voor de dag kwamen met resp. 'Impact velocity of blood droplets for crime scene reconstruction' en 'Clarity for ground frost'.

In aanloop naar FYSICA vindt sedert een aantal jaar de voorselectie plaats voor de Young Speakers Contest. Jonge fysici / astronomen worden uitgedaagd mee te doen en zo kans te maken op het prijzengeld van 750 euro en natuurlijk de eeuwige roem. Met 'jong' wordt bedoeld promovendus of een postdoc binnen 5 jaar na de promotie. In de presentatie van 12 minuten dient het eigen werk op zo aantrekkelijk mogelijke wijze te worden gepresenteerd. Dit jaar waren er 26 deelnemers, waaruit de jury de 3 finalisten heeft geselecteerd. Deze finalisten mochten in de plenaire ochtendsessie hun werk presenteren. Het voltallige FYSICA-publiek bepaalde welke finalist uiteindelijk de winnaar werd op basis van de presentaties. Dit jaar vond de Young Speakers Contest voor de zesde maal plaats.

Inmiddels is de finale van de SPIN Bachelor Projectwedstrijd een vast onderdeel van het programma van FYSICA. De wedstrijd wordt jaarlijks georganiseerd door SPIN, het prijzengeld wordt door de NNV beschikbaar gesteld. Ook tijdens FYSICA 2015 op 10 april op de TU/e gingen 3 finalisten de strijd met elkaar aan. Luuk Vermont (UU) lichtte zijn project getiteld 'Performance studies for the measurement of B0 mesons in proton-proton collisions at 13 TeV with the ALICE experiment' toe. Jacob Bakermans' (UL) presentatie heette 'A novel way to control STM-based manipulation: motion tracking and rapid molecular dynamics simulation'. Het project van Freek Roelofs (RU) had de titel 'Observing time-variable black holes with the Event Horizon Telescope'. De jury was onder de indruk van de 3 onderzoeken en koos uiteindelijk Jacob Bakermans uit als winnaar. Hij ontving bloemen en het prijzengeld van 500 euro uit handen van SPIN-voorzitter Pieter Bouwmeester (links) en NNV-voorzitter Jan van Ruitenbeek (midden op de foto).

Tijdens de SPIN Bachelor Projectwedstrijd wordt van alle natuurkundeopleidingen in Nederland gevraagd het mooiste Bacheloronderzoek in te sturen. Een jury bepaalt vervolgens wie de 3 finalisten zijn en dus op FYSICA hun project mogen presenteren.