Nederlandse Natuurkundige Vereniging

De Physicaprijs 2016 is toegekend aan Michel Orrit vanwege zijn baanbrekende werk op het gebied van de één-molecuul-spectroscopie.

Michel Orrit realiseerde zich midden jaren 80 van de vorige eeuw dat optische detectie van één enkel molecuul mogelijk zou moeten zijn. In 1990 was hij de eerste die inderdaad het fluorescentiesignaal van een enkel molecuul waarnam en op elegante en ondubbelzinnige wijze liet zien dat het optische signaal inderdaad van één molecuul afkomstig was.

Vorig jaar werd de Nobelprijs voor de chemie toegekend aan Betzig, Hell en Moerner voor de ontwikkeling van “super-resolved fluorescence microscopy”. In de daarbij gevoegde beschrijving van de wetenschappelijke achtergrond van de prijs kwam het baanbrekende karakter van het experiment van Orrit prominent naar voren als basis voor de superresolutietechnieken die daarna ontwikkeld werden. Moerner was iets eerder met de meting (detectie in absorptie) dan Orrit, maar Orrits meting (detectie in fluorescentie) produceerde veel minder achtergrondruis en is de standaard in het veld geworden.

Naar aanleiding van het werk van Orrit is een heel nieuw vakgebied ontstaan, Single Molecule/Particle Optics. Na zijn eerste experiment heeft Orrit zelf een groot aantal primeurs gerealiseerd met een enkel molecuul, aanvankelijk in Bordeaux en vanaf 2001 aan de Universiteit Leiden. Sinds Michel Orrit naar Leiden is gekomen heeft hij daar een zeer actieve groep opgebouwd, met een spannend onderzoeksprogramma aan enkel-molecuul spectroscopie. Een recent hoogstandje is de "nanomicrofoon", een microfoontje dat uit één enkel molecuul bestaat, zie dit nieuwsartikel.

Jaarlijks wordt de Physicaprijs uitgereikt aan een eminente, in Nederland werkzame natuurkundige. De prijs wordt na consultatie van diverse vertegenwoordigers van de natuurkundegemeenschap in Nederland door de voorzitters van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging en de Stichting Physica toegekend. Orrit zal de prijs in ontvangst nemen tijdens het congres FYSICA 2016 dat op vrijdag 8 april plaatsvindt op de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij zal dan ook de bijbehorende Physicalezing uitspreken.

In het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde wordt in de edities van april en mei 2016 aandacht besteed aan het werk van Michel Orrit. Zie ook dit filmpje waarin Michel Orrit vertelt over zijn werk.

De inschrijving voor FYSICA2016 is open. FYSICA is de jaarlijkse natuurkundemanifestatie die door de NNV wordt georganiseerd in samenwerking met een universiteit. Op vrijdag 8 april komt een groot deel van natuurkundig Nederland naar de Radboud Universiteit voor FYSICA2016. Een prachtig programma staat op stapel, met onder andere een lezing van de Nobelprijswinnaar 2015 Takaaki Kajita van de Universiteit van Tokio. We zijn bijzonder vereerd dat hij zal komen. Alle natuurkundigen: studenten, docenten, academici, fysici uit het bedrijfsleven, worden van harte uitgenodigd dit evenement bij te wonen.

Takaaki Kajita heeft de Nobelprijs 2015 ontvangen voor de ontdekking van neutrino-oscillaties, die aantonen dat neutrino’s massa hebben, zie ook het NTvN van december 2015. Naast Kajita zullen Ronald Hanson (TUD), Ewine van Dishoeck (UL) en Michel Orrit (UL) een plenaire lezing houden. Ronald Hanson is recent veel in het nieuws geweest doordat hij met zijn groep het experimentele bewijs heeft geleverd dat twee deeltjes op kilometers afstand met elkaar in verband staan, een spectaculaire ontdekking.

Ewine van Dishoeck, internationaal vermaard astronoom, belicht haar sterrenkundige onderzoek. Informatie over haar lezing volgt op www.fysica.nl. Michel Orrit is de winnaar van de Physicaprijs 2016. Michel Orrit realiseerde zich midden jaren 80 van de vorige eeuw dat optische detectie van één enkel molecuul mogelijk zou moeten zijn. In 1990 was hij de eerste die inderdaad het fluorescentiesignaal van een enkel molecuul waarnam en op elegante en ondubbelzinnige wijze liet zien dat het optische signaal inderdaad van één molecuul afkomstig was. In 2015 werd de Nobelprijs voor de chemie toegekend aan Betzig, Hell en Moerner voor de ontwikkeling van “super-resolved fluorescence microscopy”. In de daarbij gevoegde beschrijving van de wetenschappelijke achtergrond van de prijs kwam het baanbrekende karakter van experimenten van Orrit prominent naar voren als basis voor de superresolutietechnieken die daarna ontwikkeld werden. Naar aanleiding van het werk van Orrit is een heel nieuw vakgebied ontstaan, Single Molecule/Particle Optics.

De andere programmaonderdelen zijn te vinden op www.fysica.nl, het belooft een prachteditie te worden. 

Jaarlijks organiseert de NNV tijdens de conferentie Physics@FOM Veldhoven een maatschappelijk relevante natuurkundesessie, zo ook tijdens Physics@FOM Veldhoven 2016. Op woensdag 20 januari 2016 stond de toekomstige energievoorziening centraal tijdens de sessie 'A sustainable energy supply for the Netherlands in 2050?'. Sprekers waren Fokke Goudswaard (Platform Bioenergie), Rinke Wijngaarden (VU) en David de Jager (Ecofys). Helaas was beoogd spreker Bob van der Zwaan (UvA en ECN) door ziekte verhinderd. Links naar het programma en de abstracts zijn hier te vinden. Het was een zeer succesvolle bijeenkomst waarbij onder meer de vraag 'Wat kan ik doen als fysicus?' zeer sterk leefde bij het publiek.