Nederlandse Natuurkundige Vereniging

Twee NNV-hoogleraren Wetenschapscommunicatie

Wat een prachtig nieuws om bekend te kunnen maken: er zijn twee bijzonder hoogleraren Wetenschapscommunicatie benoemd. Het gaat om Margriet van der Heijden aan de Technische Universiteit Eindhoven en Ivo van Vulpen aan Universiteit Leiden. In het kader van ons 100-jarig bestaan hebben we als NNV het initiatief genomen om deze twee bijzondere leerstoelen in het leven te roepen. De universiteiten in Leiden en Eindhoven waren direct enthousiast en zo ontstond deze mooie samenwerking.

Wetenschapsjournalist en natuurkundige Margriet van der Heijden gaat de komende vijf jaar aan de slag als bijzonder hoogleraar wetenschapscommunicatie bij de faculteit Applied Physics van de TU/e. Van der Heijden hoopt in haar nieuwe rol bij te dragen aan effectieve communicatie en aan een goedlopend ‘gesprek’ tussen natuurkunde en samenleving. “Vooral sinds de 17e eeuw hebben de natuurwetenschappen geleid tot indrukwekkende kennis over onze plek in onze kosmos, en tegelijk onze levensstijl drastisch veranderd”, aldus Van der Heijden. “De toenemende kennis heeft ook enorme specialisatie veroorzaakt. Dat maakt het steeds lastiger om elkaar te begrijpen. Dat geldt zowel wetenschappers onderling, als voor wetenschappers en niet-wetenschappers. Tegelijk is het onderlinge gesprek essentieel, en het is daarom belangrijk om te onderzoeken wat in die communicatie wel werkt en wat niet.” Van der Heijden hoopt vooral op meer continuïteit in de communicatie, waarbij je voor langere tijd een band opbouwt met gesprekpartners.

Per 1 januari wordt Ivo van Vulpen bijzonder hoogleraar wetenschapscommunicatie aan het LION. "Het is goed dat Leiden dit doet" zegt hij, "Dit laat aan de wetenschappelijke gemeenschap zien dat ze wetenschapscommunicatie serieus nemen." Als onderzoeker van wetenschapscommunicatie wil Van Vulpen zich bijvoorbeeld buigen over vraag hoe de natuurkundegemeenschap zelf de rol van communicatie ziet (of zou willen zien) of meer inhoudelijke vragen, zoals het gebruik van metaforen bij het uitleggen van natuurwetenschappelijke concepten. "Het wordt veel gedaan, en wordt algemeen gezien als verhelderend, maar veel is nog onbekend: hoe komen mensen op metaforen, welke metaforen overleven op den duur en welke worden weer snel vergeten? Wanneer werkt een metafoor wel, of juist niet, om iets te verhelderen? Ik wil dat soort zaken graag onderzoeken, en vervolgens feedback geven aan de gemeenschap van wetenschapscommunicatoren en de rest van de natuurkundegemeenschap: wat werkt er wel, en wat werkt er niet."

Ivo van Vulpen is als natuurkundige verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en het deeltjesfysica-instituut Nikhef. Hij neemt als onderzoeker deel aan het ATLAS-experiment, een onderdeel van de LHC (Large Hadron Collider), de grote deeltjesversneller van het instituut CERN bij Genève. Over deeltjesfysica schreef hij in 2018 het succesvolle boek ‘De Melodie van de Natuur’, dat in het Engels en het Kroatisch vertaald werd. Ook is Leidenaar Van Vulpen, samen met de Leidse hoogleraar natuurkunde Sense Jan van der Molen en de kunstenaars van stichting Tegen-Beeld, de initiatiefnemer van de Leidse muurformules, waarbij beroemde Leidse natuurkundeformules geschilderd worden op blinde muren in de Leidse binnenstad. Daarnaast geeft Van Vulpen vaak lezingen, en werkt hij aan een reeks animatievideo’s over deeltjesfysica.

Margriet van der Heijden werkte tijdens haar promotieonderzoek bij het CERN in Genève, waar ze promoveerde op quarks en hun onderlinge wisselwerking. Na nog ruim twee jaar in de deeltjesfysica  als postdoc, koos ze voor een carrière in de wetenschapsjournalistiek. Ze werkte onder meer voor Het Parool en NRC, waar ze schreef over wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde. Ook verzorgde ze jarenlang de kinderpagina achterop het wetenschapskatern van NRC. In 2021 stond haar dubbelbiografie over de natuurkundigen Paul Ehrenfest en Tatiana Afanassjewa op de shortlist van de Libris Geschiedenis Prijs. Ook schreef ze dit jaar een serie portretten van vrouwelijke natuurkundigen voor het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde. Behalve aan de TU/e geeft Margriet ook les aan Amsterdam University College.

De NNV vindt goede wetenschapscommunicatie van groot belang. Helder over kunnen brengen wat wetenschap is en wat de resultaten van wetenschap zijn, verdienen de aandacht. Middels deze twee NNV-leerstoelen hoopt de NNV de komende jaren een bijdrage te kunnen leveren aan de communicatie over wetenschap. Beide posities omvatten 0,2 fte en zijn ingesteld voor een periode van vijf jaar. We zijn enorm verheugd over beide benoemingen en zien uit naar de samenwerking met UL en TU/e.

Klik hier voor meer informatie over Margriet van der Heiden.
Klik hier voor meer informatie over Ivo van Vulpen.

Ivo van Vulpen (foto: Bob Bronshoff)           Margriet van der Heijden (foto: Iris Rijsman)